Podczas rozmowy osoby z tym zaburzeniem nie reagują właściwie na zmiany wyrazu twarzy i gesty rozmówcy; nie zauważając zachowań niewerbalnych (ponieważ bodźce te są filtrowane przez umysł jako zbyt mało istotne w obliczu niewydolnej komunikacji i jednoczesnej konieczności podtrzymania rozmowy), nie są w stanie wychwycić rzeczywistego kontekstu rozmowy.
Ślepota umysłowa nie jest stricte częścią Zespołu Aspergera, ale samoistną jednostką chorobową, występującą jako częsty element „uzupełniający” Zespołu Aspergera, HFA i innych form autyzmu, ale także schizofrenii, demencji starczej, oraz nieco rzadziej przy zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym, osobowości dyssocjalnej i potencjalnie innych zaburzeniach pracy mózgu będących konsekwencjami osłabienia połączenia pomiędzy jego potylicznymi i skroniowo-ciemieniowymi regionami.
Ślepota umysłu w Zespole Aspergera
Niektóre osoby z Zespołem Aspergera są w stanie do pewnego stopnia nauczyć się odczytywać te emocje za pomocą świadomej analizy, jednakże:
- nie wszyscy, głównie ci wysoko funkcjonujący i najwcześniej w okresie dojrzewania
- analiza ta jest dodatkowym obciążeniem dla umysłu i może wpływać na inne procesy, np. obniżać jakość komunikacji werbalnej
- działa to tylko do pewnego stopnia (trywialne emocje są łatwo i szybko rozpoznawalne przez większość AS-ów, ale już te bardziej złożone mogą wymagać nawet kilku-kilkunastu minut analizy)
Konsekwencją ślepoty umysłu jest upośledzenie umiejętności rozumienia niedosłownego (opartego na kontekście pozawerbalnym), a więc np. treści ironicznych, zawierających ukryte zaprzeczenia, czy przemycających właściwy przekaz w mowie ciała, gestykulacji itp.
Innymi słowy AS odbiera z przekazu werbalnego tylko część słowną i rozumie ją wprost, pomijając kontekst tego przekazu, gestykulację, mimikę, czy inną mowę ciała, które mogłyby częściowo lub całkowicie zmieniać sens części słownej.
Z tego powodu AS na ogół nie jest w stanie odróżnić prawdy od kłamstwa (aluzji, ironii, sarkazmu itp.) – chyba że mimika rozmówcy jest bardzo wyrazista, a konkretny AS nauczył się odczytywać mimikę za pomocą świadomej analizy. Lub też po prostu spodziewa się kłamstwa i od początku weryfikuje tą mimikę pod tym kątem.
Kwantyfikatory
AS ma również problem z rozumieniem i stosowaniem kwantyfikatorów (pojęć typu „wszyscy”, „zawsze”, „na pewno” itd.). Przykładowy sposób myślenia:
- Bo co oznacza „wszyscy”?
- Całą ludzką populację? Całą Polskę? A może tylko całą moją rodzinę?
- Co oznacza „na pewno będę do 10 w biurze”?
- A jeśli wybuchnie wojna, to też? Albo w mieście będzie wielki karambol?
- A jeśli już będzie, to dlaczego JA mam się z tego tłumaczyć? Przecież JA nie zawiniłem że … mimo że to ja się w konsekwencji spóźniłem!
U AS-a używanie tego typu kwantyfikatorów wywołuje podobny dyskomfort psychiczny, jak kłamstwo i jego spodziewane konsekwencje.