Jak się masz?
Pamiętasz Borata? To pytanie niemalże retoryczne, gdyż ciężko znaleźć osobę, która go nie oglądała – a jeśli jednak nie, koniecznie nadrób tą zaległość. Tylko nie traktuj tego filmu zbyt serio. Potraktuj za to jak najbardziej na serio pana Simona Barona-Cohena, który, tak się składa, jest kuzynem Sachy Barona-Cohena, tj. aktora grającego Borata. Simon Baron-Cohen jest profesorem psychopatologii rozwojowej Uniwersytetu Cambridge i zarazem z osobą z prawdopodobnie największym wkładem w obecny stan wiedzy naukowej dot. Zespołu Aspergera.
Więcej informacji o nim samym:
- profil na Spectrum
- polska i angielska Wikipedia (linki prowadzą do zweryfikowanych wersji artykułów)
I kilka materiałów jego autorstwa:
- The hyper-systemizing, assortative mating theory of autism (2006)
- Is Asperger’s syndrome necessarily a disability? (2002)
- Does the autistic child have a „theory of mind”? (Baron-Cohen/Leslie/Frith, 1985)
Nawiązanie do Borata padło oczywiście nieprzypadkowo. Jeśli jesteś rodzicem osoby z Zespołem Aspergera i czujesz się na siłach zgłębić temat naukowo, zacznij właśnie od materiałów autorstwa Simona Barona-Cohena. A jeśli zapomnisz to nazwisko, po prostu zapamiętaj skojarzenie z Boratem.
Podstawy i klasyfikacja
- National Institute of Mental Health – Autism Spectrum Disorder
- American Psychiatric Association – Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM–5)
- Autism as a Natural Human Variation: Reflectionson the Claims of the Neurodiversity Movement (Jaarsma/Welin, 2011)
Przyczyny Zespołu Aspergera i innych form autyzmu, omówienie różnic w pracy mózgu
- Self-Referential Cognition and Empathy in Autism (Paul Zak, 2007)
- Functional and anatomical cortical underconnectivity in autism: Evidence from an fMRI study of an executive function task and corpus callosum morphometry (Just/Cherkassky/Keller/Kana/Minshew, 2006)
- Broken Mirrors: A Theory Of Autism (Ramachandran/Oberman, Scientific American, 2006) – najciekawszy moim zdaniem artykuł na początek
- The Investigation and Differential Diagnosis of Asperger Syndrome in Adults (Lehnhardt/Gawronski/Pfeiffer/Kockler/Schilbach/Vogeley, 2013)
- Biologiczne podłoże autyzmu (Nie-Grzeczne Dzieci. Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Ukrytymi Niepełnosprawnościami im. Hansa Aspergera)
- Mózgowy obwód empatii według Simona Baron-Cohena (Renata Ziemińska, Uniwersytet Szczeciński)
- Słowniczek struktur mózgu (Włodzisław Duch, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)
Testy przesiewowe AQ, CAST, M-CHAT
- Childhood Asperger’s Syndrome Test (CAST) – wersja testu AQ do diagnozowania dzieci powyżej 4. roku życia (do wypełnienia przez rodziców) – a na stronie głównej znajdziesz też 40 innych testów diagnozujących różne problemy, często związane z różnymi formami autyzmu
- The Autism Spectrum Quotient: Children’s Version (AQ-Child) (Auyeung/Baron-Cohen/Wheelwright/Allison, 2008)
- Screening Adults for Asperger Syndrome Using the AQ: A Preliminary Study of its Diagnostic Validity in Clinical Practice (Woodbury-Smith/Robinson/Wheelwright/Baron-Cohen, 2005)
- The Autism-Spectrum Quotient (AQ): Evidence from Asperger Syndrome/High-Functioning Autism, Malesand Females, Scientists and Mathematicians (Baron-Cohen/Wheelwright/Skinner/Martin/Clubley, 2001)
- Diagnostyka autyzmu (Yates/Le Couteur, 2009, tłum. Elżbieta Szczęsny) – sporo ciekawych informacji nt. diagnostyki napisanych bardzo przystępnym językiem po polsku, na ostatniej stronie znajduje się test M-CHAT, przeznaczony do diagnozowania dzieci powyżej 1. roku życia
- Narzędzia pomiaru nasilenia syndromu autyzmu i wybranych procesów neuropoznawczych u osób z ASD (Krzysztofik/Otrębski, 2017) – zawiera ciekawe omówienie testów diagnostycznych dla osób w różnym wieku, przystępnym językiem po polsku
- Skale diagnostyczne i kwestionariusze [w tym dla dzieci 4-11 i 12-15 lat] (Nie-Grzeczne Dzieci. Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Ukrytymi Niepełnosprawnościami im. Hansa Aspergera)
- Zaburzenia ze spektrum autyzmu – epidemiologia, objawy, współzachorowalność irozpoznawanie (Rybakowski/Białek/Chojnicka/Dziechciarz/Horvath/Janas-Kozik/Jeziorek/Pisula/Piwowarczyk/Słopień/Sykut-Cegielska/Szajewska/Szczałuba/Szymańska/Urbanek/Waligórska/Wojciechowska/Wroniszewski/Dunajska, 2014) – informacje nt. testów przesiewowych CHAT (18-36 m.), M-CHAT (16-30 m.), Q-CHAT (18-24 m.), ESET (14+ m.), BISCUIT (18-36 m.), oraz profesjonalnych testów diagnostycznych ADI-R i ADOS-2
- Testing the accuracy of an observation-based classifier for rapid detection of autism risk (Duda/Kosmicki/Wall, 2014, Translational Psychiatry) – o dokładności różnych wersji algorytmu ADOS
Próby leczenia
- Aripiprazole for irritability associated with autistic disorder in children and adolescents aged 6–17 years (Blankenship/Erickson/Stigler/Posey/McDougle, Ped Health, 2010)
- Management of Children With Autism Spectrum Disorders (Myers/Johnson, 2007)
- Asperger syndrome: a clinical account (Lorna Wing, 2010) – omówienie 6 przypadków Zespołu Aspergera ciekawych z perspektywy psychiatrycznej
Mniej istotne i różne ciekawostki
- The overlap between alexithymia and Asperger’s syndrome (2006) – i aleksytymia w polskiej Wikipedii (link do wersji zweryfikowanej)
- Shortage Of Brain Tissue Hinders Autism Research (2013) – jedna z dość trywialnych przyczyn ograniczonej prędkości badań nad formami autyzmu
- Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 (Lancet, 2016-2017) – m.in. zawiera ciekawe spostrzeżenie: szacowana światowa populacja osób z Zespołem Aspergera jest mniej więcej równa populacji Polski
- Atypical Color Preference in Children with Autism Spectrum Disorder (Grandgeorge/Masataka, 2016) – artykuł potencjalnie ciekawy dla nauczycieli i innych osób pracujących z osobami autystycznymi w wieku wczesnoszkolnym
- Gdzie jest pamięć? (Fiszkoteka) – krótkie omówienie rodzajów pamięci w mózgu
Neandertalska teoria autyzmu
Spotkałem się z tym dopiero podczas tworzenia tej strony. Po pobieżnej lekturze, wnosi ona sporo ciekawostek, ale niewiele przydatnych informacji z perspektywy dzisiejszej populacji. Niemniej jednak wydaje się warta odnotowania:
- The Neanderthal theory (Ekblad, 2001)
- Neanderthal Theory of Autism (2015)
- Human-Neanderthal Gene Variance is Involved in Autism (2016)
- Neanderthal-Derived Genetic Variation Shapes Modern Human Cranium and Brain (Gregory/Kippenhan/Eisenberg/Kohn/Dickinson/Mattay/Chen/Weinberger/Saad/Berman, Nature Scientific Reports, 2017)
- uproszczone opracowanie po polsku – tu i tu (Silent Forge, blog o życiu z Zespołem Aspergera, 2019)
Materiały tylko w wersji płatnej
- Asperger Syndrome or High-Functioning Autism? (Schopler/Mesibov/Kunce, Springer Science & Business Media, 2012)
- Time to give up on a single explanation for autism (Happé/Ronald/Plomin, Nature Neuroscience, 2006) – strona zawiera odniesienia do wielu innych ciekawych materiałów, częściowo również darmowych
Gdzie szukać kolejnych materiałów?
- Nature Neuroscience
- Neuroscience News
- Autism Research Centre
- Spectrum
- Autism at LoveToKnow – mnóstwo artykułów, ale raczej praktycznych niż naukowych